تشخیص روغن کمپرسور اصل از تقلبی

با درود فراوان

هدف از این پست پاسخ به سوالی است که از سوی یکی از مخاطبین محترم این وبلاگ درباره تشخیص تقلبی یا اصلی بودن یک روغن کمپرسور مطرح شده است.

شرح سوال: در مورد این دو بشکه روغن (شکل های زیر)، می خواستم بدانم کدامیک اصلی و کدام تقلبی است؟ و آیا امکان این هست که بتوان روغن اصلی و تقلبی را از هم تشخیص داد؟ آیا روش خاصی وجود دارد؟ لطفا راهنمایی بفرمایید.

شکل 1

شکل 2

پاسخ به این سوال از سه بخش تشکیل شده است: شناخت روغن Shell Corena S2 R، آنالیز اطلاعات برچسب بشکه ها، و نتیجه گیری

الف) شناخت روغن Shell Corena S2 R

با مراجعه به وبسایت کمپانی شل و توزیع کنندگان محصولات تحت لایسنس آن در عربستان سعودی، آلمان، روسیه، کره جنوبی، و سنگاپور مشخص می گردد که این روغن از نوع مینرال و با ادتیو های ضد سایش و مقاوم به شوک حرارتی بوده و مخصوص روانکاری کمپرسور های هوا (با مکانیزم های Rotary vane، و Screw) و پمپ های Rotary Vacuum می باشد. حد تحمل فشار این روغن 15 bar بوده و از دمای 100°C به بعد شروع به از هم پاشیدن ساختار شیمیایی می کند. حد تعویض استاندارد آن نیز 4000 ساعت می باشد. البته، در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب، این حد تعویض استاندارد کوتاهتر خواهد بود که بنا به نظر مالک تجهیز تعیین می شود. نمودار واکنش حرارتی این روغن در دو گرید VG 46 & 68 در شکل 3 نشان داده شده است (منبع: Shell).

شکل 3

نمودار شکل 3 برای بازه دمایی -20~110°C و در مقیاس لگاریتمیک (پایه 10) ترسیم شده است. اما، برای روغنی که مورد سوال شما است، یعنی گرید VG 68، نویسنده اقدام به استخراج اعداد ویسکوزیته سینماتیک در دما های صفر، 40، 100، و 110 درجه سلسیوس نموده و نتایج آنالیز عددی انجام شده را در شکل 4 نمایش داده است:

شکل 4

نمودار شکل 4 در مقیاس لگاریتمیک نیست و با توسل به نرم افزار Microsoft Excel®  رسم شده است. این نمودار، واکنش روغن Shell Corena S2 R 68 را به تغییرات دمای عملکردی از 0~110°C را نشان می دهد که با ضابطه چند جمله ای درجه سوم y=-0.0019x³+0.4932x²-39.943x+1000 نمو می کند (خطا: صفر). در این ضابطه، y نماینده ویسکوزیته سینماتیک و x نشان دهنده دمای عملکردی است. بنابراین، هر روغنی که با عنوان Shell Corena S2 R 68 به شرکت شما فروخته می شود باید از رفتار حرارتی مطابق ضابطه بدست آمده در شکل 4 تبعیت کند.

ب) آنالیز اطلاعات برچسب بشکه ها

برچسب بشکه های تحویلی به شرکت شما که در شکل های 1 و 2 نشان داده شده است، به ترتیب حاوی اطلاعات زیر است:

• نام روغن (در هر دو برچسب یکی است)

• گرید روغن (در هر دو برچسب یکی است)

• کمپانی صاحب امتیاز (در هر دو برچسب یکی است)

• کشور تولید کننده محصول (در شکل 1، سازنده سنگاپور و در شکل 2، تولید کننده آلمان معرفی شده اند)

• هولوگرام محصول به همراه بارکد و شماره Batch No. (در شکل 1، فقط بارکد ارائه شده است)

• استاندارد تطابقی مشخصات روغن: ISO 6743-3A-DAH (در شکل 1، مشهود نیست)

با یک سرچ ساده در اینترنت می توان دید که کمپانی شل در سنگاپور دارای دو پالایشگاه تولید انواع روغن است که روغن کمپرسور نیز یکی از این محصولات بوده و یکی از این پالایشگاه ها هفتمین پالایشگاه بزرگ جهان است. اما، از سوی دیگر، کمپانی شل در سراسر آلمان دارای سه پالایشگاه است که بیشتر به تولید انواع روغن های موتور و برخی گرید های توربینی مشغولند. بنابراین، به دلایل زیر می توان احتمال تقلبی بودن روغنی که برچسب آن در شکل 1 نشان داده شده است (یعنی روغن سنگاپوری) را بیشتر دانست:

• در برچسب ادعای ساخت روغن آمده است، حال آنکه از ارائه اطلاعاتی مانند استاندارد تطابقی، برچسب هولوگرام، و از همه مهمتر، Batch No. خودداری شده است.

• در روغن شکل 2 بدرستی اعلام شده است که این روغن در آلمان بسته بندی شده و تولید نشده است. در عین حال، اطلاعات کاملی برای شناسایی و ردیابی محصول ارائه شده است.

اما، باید توجه داشت که مواردی که در فوق بیان شد، تنها با مشاهده برچسب است و در صورتیکه تمایل به آنالیز داشته باشید، بهتر است مطابق روند زیر پیش بروید:

• نمونه هر دو روغن را به آزمایشگاه فرستاده و رفتار حرارتی روغن را در دما های شکل 4 درخواست کنید. سپس، بای آنالیز عددی در هر نرم افزار مخصوص اینکار (اعم از MATLAB، Excel، و...) اقدام به استخراج ضابطه نمو تابع رفتار حرارتی نمایید. ضابطه استخراج شده باید به رفتار نشان داده شده در شکل 4 نزدیک باشد. در استخراج ضابطه میزان رشد خطا را در نظر داشته باشید.

• یکی از مواردیکه روغن های کمپرسور با آن مشخص می شوند، عمر تعویض روغن بالا است. این حد در مورد روغن Shell Corena S2 R68 براساس متد تست Shell Hydrovane  که در دمای 120 درجه سلسیوس انجام می شود، برابر با 800 ساعت است. اطلاعات بیشتر در مورد این تست در مقایسه با گرید S3 R68 در شکل 5 نشان داده شده است.

  

شکل 5 (منبع: شل)

• از دیگر مشخصه های مهم روغن کمپرسور اصلی Shell Corena S2 R68، مقاومت به اکسیداسیون بالا است که براساس استاندارد ASTM D2272 انجام می شود. حد این تست در استاندارد یاد شده برابر با 250 دقیقه می باشد. به شکل 6 توجه بفرمایید.

  

  شکل 6 (منبع: شل)

• مشخصه دیگری که در روغن های کمپرسور و پمپ حیاتی تلقی می شود، زمان آزاد سازی حباب های هوا است که بیشتر در جلوگیری از بروز عیوبی چون کاویتاسیون در سیستم های روغنرسانی جلوگیری می کند. این تست براساس استاندارد ASTM D3427 انجام شده و حد پذیرش روغن Shell Corena S2 R68 برابر 7 دقیقه است. اطلاعات بیشتر در شکل 7 موجود است.

  

  شکل 7 (منبع: شل)

• بعنوان آخرین مشخصه مهم، کیفیت روغن های کمپرسور و بسیاری دیگر از روغن های روانکار با عدم تمایل آنها به پذیرش آب (یا بطور کلی: رطوبت) شناخته می شود. معیار این مشخصه کیفی، زمان جدا شدن آب از روغن است که براساس استاندارد ASTM D1401 انجام شده و حد پذیرش در مورد روغن Shell Corena S2 R68 برابر 40 دقیقه است. مقایسه این روغن با گرید S3 R68 را می توان در شکل 8 مشاهده کرد.

  

  شکل 8 (منبع: شل)

ج) نتیجه گیری

با توجه به مواردیکه در بند های «الف» و «ب» این پست عنوان شد، احتمال اینکه بشکه روغن سنگاپوری تقلبی باشد، بیشتر است. اما، جهت اطمینان بیشتر، می توانید موارد مندرج در بند «ب» این پست را بکار بسته و از آزمایشگاه معتمد سازمان یا شرکت خود درخواست نمایید.